Татварын харилцаа Гаалийн албан татвар

Гаалийн албан татвар

Гаалийн тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.19 дэх хэсэгт зааснаар “гаалийн харилцаанд оролцогч” гэж гаалийн байгууллага болон мэдүүлэгч, гаалийн зуучлагч, тээвэрлэгч, гаалийн түр агуулахын болон баталгаат бүсийн үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрөл эзэмшигч, банк, даатгалын байгууллагыг ойлгоно.

Гаалийн нутаг дэвсгэр, гаалийн хил

Монгол Улсын нутаг дэвсгэрийг гаалийн нутаг дэвсгэр гэж, хилийг гаалийн хил гэж үзнэ.

Монгол Улсын нутаг дэвсгэр дээр байгуулсан гаалийн баталгаат бүсийн болон чөлөөт бүсийн нутаг дэвсгэр нь тарифын болон тарифын бус хязгаарлалтын хувьд гаалийн нутаг дэвсгэрийн гадна байгаад тооцогдоно.

Монгол Улсын нутаг дэвсгэр дээр байгуулсан гаалийн баталгаат бүсийг гаалийн нутаг дэвсгэрээс тусгаарласан шугам болон гаалийн хяналтын бүсийн хилийг гаалийн хилд тооцно. /Гаалийн тухай хуулийн 4 дүгээр зүйл/

6 дугаар зүйл. Бараа, тээврийн хэрэгслийг гаалийн хилээр нэвтрүүлэх зарчим

Аливаа этгээд энэ хууль болон Монгол Улсын олон улсын гэрээ /цаашид “олон улсын гэрээ” гэх/-нд заасан нөхцөл, журмын дагуу бараа, тээврийн хэрэгслийг гаалийн хилээр чөлөөтэй нэвтрүүлэх эрхтэй. 

Хуульд зааснаас бусад тохиолдолд бараа, тээврийн хэрэгслийг улсын хилээр орсон үеэс мэдүүлэгчид олгох хүртэл, эсхүл бараа, тээврийн хэрэгслийг мэдүүлсэн үеэс улсын хилээр гарах хүртэлх хугацаанд тэдгээрийг ашиглах, эзэмших, захиран зарцуулахыг хориглоно. /Гаалийн тухай хуулийн 6 дугаар зүйл/

Бараа, тээврийн хэрэгслийг гаалийн хилээр нэвтрүүлэх

Бараа, тээврийн хэрэгслийг гаалийн байгууллага бүхий хилийн боомтоор нэвтрүүлнэ.

Дээрхээс бусад хилийн боомтоор бараа, тээврийн хэрэгслийг гаалийн удирдах төв байгууллагын зөвшөөрөлтэйгээр нэвтрүүлж болно. Уг зөвшөөрлийг гаалийн удирдах төв байгууллага дор дурдсан тохиолдолд олгоно:

  • гэнэтийн буюу давагдашгүй хүчний шинжтэй онцгой нөхцөл байдлын үед;
  • олон улсын гэрээнд заасан;
  • улсыг батлан хамгаалах зорилгоор гадаад улсаас тусламж авах;
  • хуульд заасан бусад /Гаалийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйл/

Гаалийн бүрдүүлэлт

Бараа илгээх, хүлээн авах болон барааны гарал үүслийн улсаас үл хамааран гаалийн хилээр нэвтрүүлэх бараанд гаалийн бүрдүүлэлт хийнэ. /Гаалийн тухай хуулийн 24 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэг/

Гаалийн түргэвчилсэн бүрдүүлэлт

Гаалийн хилээр нэвтрүүлэх түргэвчилсэн бүрдүүлэлт:

  • гэнэтийн буюу давагдашгүй хүчний шинжтэй онцгой нөхцөл байдлын улмаас бий болсон хохирлыг арилгах зориулалтын бараа;
  • цацраг идэвхт бодис, химийн хорт болон аюултай бодис, тэсэрч дэлбэрэх бодис;
  • мал, амьтан;
  • улс хоорондын шуудангийн илгээмж;
  • сонин, тогтмол хэвлэл, мэдээллийн болон эрдэм шинжилгээ, судалгааны материал;
  • амархан муудах, гэмтэх магадлал бүхий хадгалалтын онцгой нөхцөл шаардсан бараа;
  • донорын эд эрхтэн, цус, цусан бүтээгдэхүүн;
  • хуульд заасан бусад бараа.

Дээрх найман төрлийн бараанд гаалийн бүрдүүлэлтийн бичиг баримтыг гаалийн байгууллагаас тогтоосон хугацаанд бүрдүүлж өгөх болзолтойгоор баталгааг бичгээр гаргаж, дараалал харгалзахгүй гаалийн бүрдүүлэлт хийнэ.

Гаалийн түргэвчилсэн бүрдүүлэлтийг хориглох:

  • гаалийн бичиг баримт зөрчилтэй;
  • мэдүүлсэн барааны тоо, хэмжээ зөрүүтэй, эсхүл үнийн дүн нь зөрчилтэй;
  • мэдүүлэгч нь гаалийн хууль тогтоомжийн зөрчил удаа дараа /2 буюу түүнээс дээш/ гаргаж байсан;
  • гаалийн бүрдүүлэлтийн бичиг баримтыг гаалийн байгууллагаас тогтоосон хугацаанд гаргаж өгөх баталгааг гаргаж өгөөгүй;
  • гаалийн болон бусад татвар, хураамж төлөөгүй, эсхүл төлөх баталгааг Гаалийн тариф, гаалийн татварын тухай хуулийн дагуу гаргаагүй. /Гаалийн тухай хуулийн 29 дүгээр зүйл/

Гаалийн хялбарчилсан бүрдүүлэлт

бичиг баримтыг шаардахгүйгээр гаалийн мэдүүлгийн зарим хэсгийг нөхөн бичүүлэх замаар гаалийн хялбарчилсан бүрдүүлэлт хийж, барааг гаалийн хилээр нэвтрүүлж болно.

Гаалийн хялбарчилсан бүрдүүлэлт хийх:

  • барааг гаалийн нутаг дэвсгэрээр дамжуулахгүйгээр хилийн чанадаас шууд гаалийн баталгаат бүсэд оруулах;
  • барааг гаалийн баталгаат бүсээс гаалийн нутаг дэвсгэрээр дамжуулахгүйгээр хилийн чанадад гаргах. /Гаалийн тухай хуулийн 37 дугаар зүйл/

Гаалийн татвар тогтоох хэлбэр:

  • гаалийн үнээс хувиар;
  • барааны нэгжид мөнгөн илэрхийллээр;
  • гаалийн үнээс хувиар болон барааны нэгжид мөнгөн илэрхийллийн хэлбэрийг дангаар, эсхүл хослуулан;
  • гаалийн үнээс хувиар болон барааны нэгжид мөнгөн илэрхийллийн хэлбэрээс гаалийн өндөр татвартайг нь сонгоно. /Гаалийн тариф, гаалийн татварын тухай хуулийн 5 дугаар зүйл/

Гаалийн үнийг тодорхойлж мэдүүлэх

  • Мэдүүлэгч нь гаалийн бүрдүүлэлтийн тухайн горимд шаардагдах бичиг баримтыг үндэслэн гаалийн үнийг тодорхойлж, гаалийн байгууллагад мэдүүлэх ба ингэхдээ дурын, эсхүл зохиомол үнэ хэрэглэхийг хориглоно.
  • Мэдүүлэгч нь өөрийнхөө сонгосон гаалийн үнийг тодорхойлох арга болон гаалийн үнийг тодорхойлсон бичиг баримтыг гаалийн байгууллагад гаргаж өгөх үүрэгтэй. /Гаалийн тариф, гаалийн татварын тухай хуулийн 7 дугаар зүйл/

Гаалийн үнийг шалгах

  • Гаалийн үнийг тодорхойлох арга болон гаалийн үнийг мэдүүлэгч үнэн зөв, бодитой тодорхойлсон эсэхийг гаалийн байгууллага шалгаж, шийдвэр гаргана.
  • Мэдүүлэгчийн гаргаж өгсөн бичиг баримт нь гаалийн үнийг шалгаж, шийдвэр гаргахад хангалтгүй гэж үзвэл гаалийн байгууллага мэдүүлэгчээс нэмэлт мэдээлэл, бичиг баримт гаргуулан авч болно.
  • Гаалийн байгууллага нь дараах тохиолдолд бодит мэдээллийг үндэслэн гаалийн үнийг мэдүүлэгчийн тодорхойлсноос өөр аргаар тодорхойлж болно:
    • а/ гаалийн үнийг тодорхойлоход ашигласан бичиг баримт баталгаажаагүй, эсхүл түүнд тусгагдсан мэдээлэл зөрсөн, бүрэн бус, тоон үзүүлэлт нь хангалтгүй байсан бол;
    • б/ мэдүүлэгч гаалийн үнийн үнэн зөвийг нотолж чадаагүй бөгөөд гаалийн байгууллага мэдүүлэгчийн тодорхойлсон үнийг үндэслэлгүй гэж үзсэн бол.
  • Гаалийн байгууллага бодит мэдээллийг үндэслэн гаалийн үнийг мэдүүлэгчийн тодорхойлсноос өөр аргаар тодорхойлсон тохиолдолд гаалийн байгууллагын өөр аргаар тодорхойлсон үнээс гаалийн болон бусад татварыг ногдуулж, мэдүүлэгчээр төлүүлнө.
  • Гаалийн байгууллага бодит мэдээллийг үндэслэн гаалийн үнийг мэдүүлэгчийн тодорхойлсноос өөр аргаар тодорхойлсон тохиолдолд мэдүүлэгч гаалийн байгууллагад бичгээр хүсэлт тавьж, бичгээр тайлбар гаргуулан авч болно.
  • Мэдүүлэгч гаалийн байгууллагаас тодорхойлсон гаалийн үнийг хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа бол гаалийн байгууллагаас уг үнийг тодорхойлсноос хойш 45 хоногийн дотор нэмэлт нотлох баримт гарган өөрийн мэдүүлсэн үнийг үнэн зөв гэдгийг нотолсон тохиолдолд гаалийн байгууллага нь мэдүүлэгчийн тодорхойлсон үнийг үндэслэн гаалийн үнийг шинээр тогтоож болно.
  • Мэдүүлэгчээс гаргасан дээрх гомдлыг хүлээн авахаас татгалзвал мэдүүлэгч нь Гаалийн тухай хуульд заасны дагуу гомдол гаргаж шийдвэрлүүлэх эрхтэй.
  • Гаалийн үнийг магадлан шалгах явцад гарсан зардлыг мэдүүлэгч хариуцна. /Гаалийн тариф, гаалийн татварын тухай хуулийн 8 дугаар зүйл/

Экспортын барааны гаалийн үнийг тодорхойлох арга

Экспортын барааны гаалийн үнийг тодорхойлоход дараах аргыг дор дурдсан дарааллын дагуу хэрэглэнэ:

  • хэлцлийн үнийн арга;
  • зардлаас тооцох үнийн арга;
  • нэг төрлийн, эсхүл ижил төрлийн барааны хэлцлийн үнийн арга;
  • зах зээлийн мэдээлэл, судалгааны арга.

Мэдүүлэгч та өөрийнхөө эрх, эрх чөлөө, хууль ёсны ашиг сонирхлыг зөрчигдсөн гэж үзвэл гаалийн байгууллага, албан тушаалтны шийдвэрт гомдол гаргах эрхтэй.

Мэдүүлэгч та гаалийн улсын байцаагчийн шийдвэрт гаргах гомдлыг бичгээр тухайн гаалийн байгууллагын дарга, эрхлэгчид гаргана. /Гаалийн тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1.1 дэх хэсэг/

Бараа, тээврийн хэрэгслийг гаалийн нутаг дэвсгэрт оруулах

  • Бараа, тээврийн хэрэгслийг гаалийн нутаг дэвсгэрт Монгол Улсын хоёр талын олон улсын гэрээний дагуу тогтоосон хилийн боомтоор оруулна.
  • Гаалийн нутаг дэвсгэрт зарим нэр төрлийн бараа оруулах хилийн боомтыг энэ хууль, холбогдох бусад хуульд заасны дагуу, эсхүл Засгийн газрын шийдвэрээр тогтоож болно. /Гаалийн тухай хуулийн 31 дүгээр зүйл/

Гэнэтийн буюу давагдашгүй хүчний шинжтэй онцгой нөхцөл байдлын үед авах арга хэмжээ

  • Гэнэтийн буюу давагдашгүй хүчний шинжтэй онцгой нөхцөл байдлын улмаас Монгол Улсын гаалийн нутаг дэвсгэрт оруулах бараа, тээврийн хэрэгслийг гаалийн байгууллага бүхий газарт тээвэрлэн хүргэх боломжгүй болсон тохиолдолд хамгийн ойр байрлах гаалийн байгууллагад мэдэгдэх, түүнд хүргэх арга хэмжээ авна. Уг арга хэмжээг хэрэгжүүлэхэд гарах зардлыг мэдүүлэгч өөрөө хариуцна.
  • Дээрх тохиолдолд тухайн бараа, тээврийн хэрэгслийг гаалийн байгууллагын зөвшөөрөлгүйгээр ашиглах, эсхүл бусдад шилжүүлэхийг хориглоно. /Гаалийн тухай хуулийн 32 дугаар зүйл/

Бараа, тээврийн хэрэгслийн талаар гаалийн байгууллагад урьдчилан мэдэгдэх

  • Гаалийн хилээр бараа, тээврийн хэрэгсэл оруулах хилийн боомт, хүрэх газрыг тээвэрлэгч нь гаалийн байгууллагад урьдчилан мэдэгдэнэ.
  • Бараа, тээврийн хэрэгслийг гаалийн хил дээр ирсэн даруйд нь тээвэрлэгч энэ тухай гаалийн байгууллагад мэдэгдэнэ.
  • Тогтоосон цагийн хуваарьтай зорчигч үйлчилгээний тээврийн хэрэгсэл гаалийн хилээр нэвтрэхээс нэг цагийн өмнө гаалийн байгууллагад мэдэгдэнэ. /Гаалийн тухай хуулийн 33 дугаар зүйл/

Гаалийн бүрдүүлэлт хийхэд шаардагдах мэдээлэл, бичиг баримт

Улс хооронд авто тээврийн хэрэгслээр бараа тээвэрлэсэн тээвэрлэгч нь дараах бичиг баримтыг гаалийн байгууллагад гаргаж өгнө:

  • авто тээврийн хэрэгслийн гэрчилгээ;
  • ачаа тээвэрлэлтийн бичиг баримт;
  • худалдааны бичиг баримт.

Дээрх бичиг баримтад оруулах мэдээлэл:

  • тээвэрлэгчийн нэр, хаяг;
  • тээврийн хэрэгслийн харьяалал;
  • бараа илгээх, хүлээн авах улсын нэр;
  • бараа илгээгч, хүлээн авагчийн нэр, хаяг;
  • худалдагч, худалдан авагчийн нэр, хаяг;
  • барааны нэр төрөл, тоо, хэмжээ, баглаа боодлын төрөл, тэмдэг;
  • тухайн бараа тарифын бус хязгаарлалтад хамаарах эсэх.

Улс хооронд агаарын тээврийн хэрэгслээр бараа тээвэрлэсэн тээвэрлэгчийн гаргаж өгөх  бичиг баримт:

  • тээврийн хэрэгслийн гэрчилгээ;
  • ерөнхий мэдүүлэг;
  • зорчигчийн нэрсийн жагсаалт;
  • ачааны жагсаалт /карго манифест/;
  • ачаа тээвэрлэлтийн бичиг баримт;
  • аяллын хугацаанд хэрэглэх зорчигчийн хүнс, хэрэгслийн жагсаалт;
  • худалдааны бичиг баримт.

Дээрх бичиг баримтад оруулах мэдээлэл:

  • тээврийн хэрэгслийн харьяалал, эзэмшигч;
  • нислэгийн дугаар, маршрут;
  • агаарын хөлгийн багтай холбогдсон мэдээлэл;
  • барааны нэр төрөл, тоо, хэмжээ, баглаа боодлын төрөл, тэмдгийн талаар;
  • бараа тарифын бус хязгаарлалтад хамаарах эсэх.

Улс хооронд төмөр замаар бараа тээвэрлэхэд тээвэрлэгч нь дараах бичиг баримтыг гаалийн байгууллагад гаргаж өгнө:

  • дамжуулах хуудас;
  • вагон хуудас;
  • тээврийн бичиг баримт;
  • худалдааны бичиг баримт.

Дээрх бичиг баримтад оруулах мэдээлэл:

  • бараа илгээгч, хүлээн авагчийн нэр, хаяг;
  • бараа илгээх, дамжин өнгөрөх, хүлээн авах өртөө;
  • ачааны нэр төрөл, тоо, хэмжээ, баглаа боодлын төрөл, тэмдэг;
  • чингэлгийн дугаар. /Гаалийн тухай хуулийн 35 дугаар зүйл/

Мэдээлэл, бичиг баримт гаргаж өгөх

Бараа, тээврийн хэрэгсэл гаалийн хил дээр ирмэгц тээвэрлэгч нь тээврийн хэрэгслийн төрлөөр, мэдээлэл, бичиг баримтыг гаалийн байгууллагад гаргаж өгнө.

Гаалий бүрдүүлэлт хийхэд шаардагдах мэдээлэл, бичиг баримт нь шаардлага хангаагүй тохиолдолд тээвэрлэгч болон мэдүүлэгч нь нэмэлт мэдээлэл гаргаж өгнө.

Мэдээлэл, бичиг баримтыг мэдээллийн сүлжээгээр гаалийн байгууллагад ирүүлж болно. /Гаалийн тухай хуулийн 43 дүгээр зүйл/

Ачааны манифест

Гаалийн бүрдүүлэлт хийхэд шаардагдах бичиг баримтыг үндэслэн ачааны манифест үйлдэнэ.

Ачааны манифест нөхөн бичих, хянах, бүртгэх журмыг гаалийн удирдах төв байгууллагын дарга батална. /Гаалийн тухай хуулийн 36 дугаар зүйл/

Ачааны манифест ЭНД дарж үзнэ үү

Бараа буулгах, шилжүүлэн ачих

  • Тээвэрлэгчээс бараатай холбогдсон мэдээлэл, бичиг баримтыг хүлээн авмагц гаалийн байгууллага барааг нь гаалийн хяналтын бүсэд буулгах, эсхүл шилжүүлэн ачих шийдвэр гаргана.
  • Гаалийн нутаг дэвсгэрт барааг тээврийн хэрэгслээс буулгах, шилжүүлэн ачих ажиллагааг гаалийн байгууллага бүхий газарт, гаалийн удирдах төв байгууллагын даргаас тогтоосон цагт хийнэ.
  • дээрх хоёроос өөр газар, цагт барааг тээврийн хэрэгслээс буулгах, шилжүүлэн ачих бол зөвшөөрлийг гаалийн байгууллагаас авна. /Гаалийн тухай хуулийн 37 дугаар зүйл/

Мэдүүлэгч таны гомдлыг Гаалийн байгууллагын  дарга, эрхлэгч хүлээн авсан өдрөөс хойш 30 хоногт багтаан шийдвэрлэнэ. Шаардлагатай тохиолдолд уг хугацааг тухайн байгууллагын удирдах албан тушаалтан 30 хүртэл хоногоор нэмж сунгаж болно. Хугацаа сунгасан тухай өргөдөл, гомдол гаргагчид мэдэгдэнэ. Мөн саналын шинжтэй өргөдлийн хариуг 90 хоногт багтаан өгнө. /Иргэдээс төрийн байгууллага, албан тушаалтанд гаргасан өргөдөл гомдлыг шийдвэрлэх тухай хуулийн 16 дугаар зүйл/

Агуулга анх оруулсан: 2018-09-12 Шинэчилсэн: 2023-10-03

Мэдээ мэдээлэл